تمکین و نشوز در روابط بین زوجین
اسلام و قانون اسلامی، به منظور بهبود روابط بین زن و مرد و جلوگیری از ابهامات احتمالی، وظایف و حقوق طرفین ازدواج، یعنی زن و مرد را تعیین نموده است و فردی که از این قوانین سرپیچی کند را ناشزه می نامند.
معنی تمکین عمل کردن به وظایف زناشویی است که در مقابل آن نشوز قرار دارد. اصطلاح “تمکین و نشوز” در واقع در مورد زنان کاربرد دارد.
تمکین چیست؟
معنی کلمه تمکین در فرهنگ فارسی معین، فرمان بردن و به کسی فرمان بردن است و در فقه،
تمکین یعنی اطاعت کلی زن از شوهر و برآوردن نیازهای زناشویی مرد و زن ناشزه یعنی زنی که بر عدم تمکین همسر اقدام نماید. دو واژه
تمکین و نشوزهمواره در مقابل هم قرار می گیرند.
زن ناشزه کیست؟
تمکین زن از شوهر به دو صورت است: تمکین عام و تمکین خاص. طبق ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی، تمکین عام بر اطاعت زن از شوهر در موارد جاری زندگی به عنوان رئیس خانواده دلالت دارد و تمکین خاص در واقع همان تمکین جنسی شوهر است. بنابر تعاریف بالا،
عدم تمکین زن منجر به حکم
ناشزه بودن زن می شود.
شرایط عدم تمکین زوجه و عدم نشوز زن
در موارد فوق بیان کردیم که اگر زن بدون اجازه شوهر خانه را ترک کنید،
حکم زن ناشزه برای وی صادر می شود. اما این مسأله مورد استثنایی دارد و آن در صورتی است که جان زن در خانه شوهر در خطر باشد. طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی می تواند خانه را ترک کند و این زن، ناشزه محسوب نمی شود. با توجه به اینکه یکی از شرایط تمکین این است که زن در خانه مرد زندگی کند، بنابراین
عدم تمکین در دوران عقد مفهومی ندارد و
تمکین نکردن زن از شوهر در این دوران دلیل قانونی بر
اثبات ناشزه بودن زن نیست.
یکی دیگر از موارد استثنای عدم تمکین زن از شوهر که
مشمول معنی زن ناشزه نمی شود، این است که زن برای عدم تمکین دلیل موجهی ما
نند بیماری های مقاربتی داشته باشد.
از این موارد استثنا در قانون به عنوان
موانع مشروع عدم تمکین یاد می شود.
طلاق زن ناشزه در قوانین تمکین و نشوز
اگر زن تمکین نکند، مرد می تواند از طریق دادگاه اقدام به ارائه
اظهارنامه الزام به تمکین و
الزام به تمکین زوجه نماید. از زمان به جریان انداختن
دادخواست الزام به تمکین، و اثبات
حکم عدم تمکین زن، نفقه تعلق نمی گیرد.
آیا به زن ناشزه مهریه تعلق می گیرد؟
درباره
عدم تمکین و مهریه باید بگوییم
مهریه زن در صورت عدم تمکین به وی تعلق می گیرد. همچنین مرد علاوه بر مهریه، باید اقدام به پرداخت اجرت المثل نیز نماید.
در صورت ناشزه بودن زوجه،
اگر زن درخواست طلاق کند و در شرایط ضمن عقد خود به حق طلاق اشاره نموده باشد،
زن ناشزه حق طلاق دارد.
البته از آنجاییکه مهریه عندالمطالبه است، زن می تواند
عدم تمکین مرد را به بعد از پرداخت مهریه موکول نماید. این بدین معنی است که
عدم تمکین زن و مهریه ربطی به هم ندارند و حتی در مبلغ مهریه تغییر ایجاد نمی شود.
پس از ارائه
دادخواست عدم تمکین زوجه، دادگاه
دادخواست تمکین را بررسی می نماید. پس از آن، دادگاه زن را ملزم به اجرای
حق تمکین می نماید. در صورت وجود موانع مشروع، زن می تواند به
دادخواست تمکین زوجه از سوی مرد شکایت نموده و درخواست تجدید نظر بدهد.
طبق
قانون عدم تمکین،
حکم زنی که تمکین نمی کند از سوی دادگاه باید صادر شود و
مجازات عدم تمکین زن در واقع اعطای پاره ای حقوق شامل موارد زیر به مرد است:
- بنابر حکم عدم تمکین، نفقه به زن ناشزه تعلق نمی گیرد.
- دادگاه می تواند برای مرد اجازه به همسری گرفتن زن دوم را صادر نماید.
- مرد می تواند زن را طلاق دهد.
تفاوت خیانت و عدم تمکین
زن ناشزه الزاماً خیانت کار نیست. این امر در قوانین و مجازات مربوط به این دو حکم هم مشهود است. در صورت خیانت زن به شوهر، شوهر می تواند زن را طلاق دهد و این دو برای همیشه به یکدیگر نامحرم شده و امکان ازدواج مجدد بین آنها وجود ندارد. اصل پرداخت مهریه در صورت خیانت زن به مرد ساقط نمی شود. اما در بسیاری از موارد مردان شرط بخشش مهریه از طرف زن را در قبال اثبات زنا، که به ۴ شاهد نیاز دارد و منجر به آبروریزی زن می شود، قرار می دهند.
